Mlecz – jeden z najpopularniejszych chwastów pojawiających się w przydomowych ogródkach, zmora właścicieli trawników, walczących o piękny zielony dywan, a może jednak jadalna, lecznica roślina, wykorzystywana do robienia syropów i nalewek? Odpowiedź jest skomplikowana, okazuje się bowiem, że mlecz — mniszek i mlecz chwast to dwie różne rośliny i rzeczywiście jedna z nich jest tylko i wyłącznie chwastem, psującym wygląd naszego ogródka, z kolei druga to pożyteczna roślina wykorzystywana w ziołolecznictwie. Jak zatem odróżnić oba gatunki?
Spis treści
Mniszek lekarski – Terraxucum officinale – charakterystyka, występowanie
Mniszek lekarski to popularna i pożyteczna roślina wykorzystywana w lecznictwie i nie tylko. Jest to roślina wieloletnia, rośnie na wysokość od 10 do 30 centymetrów, pochodzi z Europy oraz zachodniej Azji, skąd została rozpowszechniona przez człowieka na całą północną półkulę. W Polsce to bardzo popularny chwast występujący na łąkach, w ogrodach na obrzeżach dróg, bardzo szybko się rozprzestrzenia i zasiedla różnego rodzaju rumowiska, nieużytki, a nawet szczeliny w murach.
Mniszek lekarski – charakterystyka liści
Liście mniszka lekarskiego wyrastają z rozety znajdującej się przy ziemi. Mają charakterystyczny kształt, który wyróżnia się głębokimi wcięciami. Blaszka liściowa może przybierać kształt podłużny, lancetowaty lub owalny, w zależności do wieku rośliny i liczby liści mogą one wyglądać nieco inaczej – starsze osobniki wyróżniają głębsze wcięcia niż u młodych. Liście mogą osiągać długość do 40 centymetrów.
Mniszek lekarski – charakterystyka kwiatów
Mniszek lekarski jest rośliną kwitnącą. Z rozety liści zwykle wyrasta kilka szypułek z kwiatostanem. Szypułki mogą mieć długość do 60 centymetrów, a na szczycie każdej z nich rozwijają się koszyczki. Łodygi kwiatowe mniszka są pustymi, bezlistnymi rurkami. Koszyczki składają się z 100 do 150 pojedynczych kwiatów i przybierają płaską lub wypukłą formę o średnicy od 2,5 do 6 centymetrów. W czasie kiedy mniszek kwitnie, koszyczki kwiatowe mogą zamykać się pod wpływem pogody, okresie suszy, a także na noc, ostatecznie zamykają się jednak po przekwitnieniu. Jeżeli chodzi o kolor kwiatów, to ich płatki przybierają jasnożółtą lub złotożółtą barwę, czasami możemy spotkać też pomarańczowożółte osobniki. Pod koniec kwietnia listki okrywy koszyczka zamykają się, po czym, po kilku dniach znowu się odchylają, gdy owoce są dojrzałe. Kwiaty mniszka lekarskiego rozwijają się od kwietnia do maja, pojedyncze sztuki mogą jednak pojawiać się aż do jesieni.
Mniszek lekarski – charakterystyka owoców
Jeżeli chodzi o owoce mniszka, to są to tak zwane niełupki, których wielkość wynosi od 3 do 5 mm. Występują w kolorze słomkowym, czasami w czerwonym, brązowym lub szarym. Na ich powierzchni znajdują się charakterystyczne żeberka. Na szczycie owocu znajduje się długi, cienki wyrostek, który jest nawet 3 razy dłuższy od owocu, z niego właśnie wyrasta puch, czyli delikatne rzęski, których na pojedynczym owocu może być nawet 100. Ich zadaniem jest zwiększanie powierzchni lotnej nasion mniszka. W momencie, gdy liście okrywy się odchylają, pojawia się charakterystyczna puszysta kula dmuchawca.
Mlecz polny – Sonchus arvensis – charakterystyka, występowanie
Mlecz polny jest to popularna bylina występująca na polach, łąkach, a także w ogródkach, dorastająca nawet do 150 cm wysokości. Mlecz charakteryzuje się wysoką, pustą w środku łodygą oraz kłączami, które wytwarza pod ziemią. Liście mlecza polnego na łodydze umiejscowione są naprzemianlegle. Podobnie jak w przypadku mniszka blaszka liściowa jest powcinana, jednak na mleczu dodatkowo na jej brzegach występują kolczaste ząbki. Kolor liści może przybierać barwę sinawą. Kwiaty mlecza polnego zbierają się w koszyczki o średnicy około 5 centymetrów. Koszyczki na pojedynczych łodygach tworzą tak zwane podbaldachy. Tak samo, jak w przypadku mniszka, nocą oraz podczas złej pogody koszyczki zamykają się. Kwitnienie mlecza polnego przypada na okres wakacyjny – między lipcem a sierpniem. Owoce mlecza to również niełupki występujące w kolorze brunatnym. Również posiadają one żebrowaną powierzchnię, a na ich końcach występuje charakterystyczny wianuszek prostych włosków.
Czym mniszek lekarski różni się od mlecza polnego?
Podsumowując, mniszek lekarski i mlecz polny, są to dwa różne gatunki roślin. Oba występują w obszarach polnych, łąkowych, ale też w przydomowych ogródkach. Mlecz polny jest jednak zwykłym chwastem, mniszek z kolei to roślina jadalna, posiadająca właściwości lecznicze. Poniżej lista najbardziej charakterystycznych cech, dzięki którym odróżnimy mniszek lekarski od mlecza polnego:
- brak owłosienia
- okres kwitnienia (przełom kwietnia i maja)
- głębokie wcięcia na liściach
- charakterystyczna rozeta liści
- jedna łodyga kwiatowa mieści jeden koszyczek
- występowanie białego, mlecznego soku wewnątrz łodygi
- długi korzeń palowy
- tworzenie kulistych dmuchawców z nasion.
Pamiętając o tych kluczowych różnicach, z pewnością bez problemu odróżnimy mniszek lekarski od mlecza. Wiedza ta będzie do szczególnie przydatna, kiedy zechcemy spróbować samodzielnie przygotować słynną nalewkę lub syrop z mniszka.