Próchnica gleby, czyli inaczej humus, jest to organiczna część gleby, powstająca ze szczątków roślin oraz zwierząt, które uległy rozkładowi dzięki działaniu mikroorganizmów glebowych. Próchnica gleby to bardzo ważne, korzystna i pożądana mieszanka, która ma zbawienny wpływ na strukturę gleby. Humus wpływa bowiem na żyzność gleby a co za tym idzie bezpośrednio przekłada się na wzrost roślin i ich płodność. W jaki sposób powstaje próchnica w glebie? Co możemy zrobić, aby otrzymać glebę próchniczą oraz do czego wykorzystuje się ziemię próchniczą?
Spis treści
Co to jest próchnica gleby?
Próchnica gleby jest to naturalny nawóz, niezwykle bogaty w składniki odżywcze i minerał, a także kwasy humusowe. Alternatywna nazwa próchnicy glebowej, czyli humus, pochodzi od procesu rozkładu materii organicznej, który nazywany jest humifikacja. W trakcie tego procesu resztki organiczne pochodzące od rośli i zwierząt, takie jak obumarłe korzenie, liście, opadłe owoce, sucha trawa, odchody zwierzęce czy martwe owady, ulegają biologicznemu rozkładowi. W trakcie rozkładu, w podłożu rozwijają się różnego rodzaju mikroorganizmy, takie jak bakterie lub grzyby, a także bezkręgowce, takie jak dżdżownice, które dodatkowo wzbogacają humus w związki organiczne pochodzące z procesu rozkładu materii. Próchnica jest więc nawozem naturalnym, który posiada mnóstwo składników odżywczych oraz pożyteczne kwasy humusowe. Mała zawartość próchnicy w glebie wpływa na spadek jej właściwości fizykochemicznych, a także na osłabienie zdolności magazynowania wody. W związku z tym niski poziom ziemi próchniczej przekłada się na obniżenie wzrostu, a także plonowania roślin ozdobnych oraz uprawnych.
Rola próchnicy w glebie
Rola próchnicy w glebie jest bardzo istotna, ponieważ wpływa ona korzystnie na ograniczenie strat związków mineralnych niezbędnych do prawidłowego wzrostu i rozwoju roślin. Próchnica zapobiega bowiem szybkiemu wypłukiwaniu się z gleby na przykład takich pierwiastków jak azot czy potas, które grają kluczową rolę we wzroście roślin. Dzięki temu rośliny mają stały dostęp do potrzebnych minerałów, w takiej ilości i w takim czasie, w którym występuje u nich największe zapotrzebowanie. Próchnica glebowa w przeciwieństwie do sztucznych nawozów, nie niesie ze sobą ryzyka skutków ubocznych, takich jak przenawożenie, zachwianie gospodarki mineralnej podłoża, czy zasolenie gleby. Jedyne ryzyko, jakie wiąże się ze stosowaniem humusu, to jego pH, które może nie być odpowiednie dla niektórych gatunków roślin. W zależności od tego, z czego powstała próchnica jej odczyn może być bardziej zasadowy — jeżeli powstała gównie z roślin zielonych i drew liściastych lub bardziej kwaśny — jeżeli znajdowały się z nie rośliny iglaste. Stosując więc podłoże próchnicze musimy wziąć pod uwagę ten aspekt i dopasować posiadaną próchnice do odpowiedniego gatunku roślin.
Jak powstaje próchnica gleby?
Próchnica glebowa powstaje w wyniku rozkładu biologicznego szczątków roślin oraz zwierząt. To niezwykle bogate w naturalne składniki mineralne podłoże tworzy się dzięki działaniu różnego rodzaju bakterii, grzybów oraz bezkręgowców, które odpowiedzialne są za rozkład. Ich występowanie wzbogaca próchnicę glebową w różnego typu związki mineralne, pochodzące właśnie z procesu przetworzenia tej organicznej materii. Proces powstawania próchnicy gleby zależny jest w dużej mierze od klimatu, rzeźby terenu, a także działalności ludzkiej. Co ciekawe, najistotniejszym elementem w powstawaniu próchnicy glebowej jest czas. Utworzenie się zaledwie 1 centymetra humusu może trwać od 200 nawet do 500 lat. Największe stężenie próchnicy glebowej znajdziemy w czarnoziemach.
Skład próchnicy glebowej
Humus ma zasadniczy wpływ na urodzajność oraz żyzność gleby, dzięki niemu rośliny mogą prawidłowo rosnąć, rozwijać się i rodzić. Jest on skuteczną i bezpieczną alternatywą dla sztucznych nawozów. Podobnie jak w przypadku nawozów mineralnych skład tego nawozu organicznego, jakim jest próchnica glebowa, również może się różnić, co będzie miało wpływ na jego działanie na poszczeólne rośliby. Skład próchnicy glebowej zależny jest od substancji organicznych, jakie zostały wprowadzone do gleby. Substancje takie jak obornik, słoma czy kompost wpływają na tworzenie się naturalnych składników mineralnych, takich jak azot, fosfor, witaminy oraz kwasy organiczne.
Typy próchnicy
Ziemię próchniczą możemy podzielić na kilka typów, różniących się przede wszystkim pochodzeniem. Wyróżniamy bowiem próchnicę lądową i wodną.
Próchnica lądowa
Występuje w formie naturalnych skupisk próchniczych, równocześnie na powierzchni, jak i w profilu glebowym. Próchnicę lądową możemy podzielić dodatkowo na 3 podstawowe rodzaje, charakterystyczne dla gleb leśnych, są to:
- Mor – występuje najczęściej w glebach lasów iglastych, jest to humus o kwaśnym odczynie i jasnym kolorze, w tym rodzaju próchnicy mineralizacja substancji organicznych jest powolna, co więcej, wyróżnia się on niskimi właściwościami sorpcyjnymi.
- Moder – jest to forma tymczasowa próchnicy, typowa dla gleb darniowo-bielicowych występująca w lasach mieszanych, a także w glebach górskich. Jest to średnio shumifikowany typ próchnicy.
- Mull – ten rodzaj próchnicy występuje w madach, czarnoziemach oraz glebach brunatnych, charakteryzuje się bardzo dużą aktywnością biologiczną i obojętnym odczynem pH.
Próchnica wodna
Humus wodny powstaje w warunkach mocnego uwilgotnienia, co wpływa na rozkład beztlenowy materiału organicznego. Próchnicę wodną możemy podzielić na trzy podstawowe rodzaje:
- torfowa – powstaje w torfotwórczym procesie, w którym udział bierze częściowo rozłożona roślinna materia. Próchnica torfowa tworzy się w warunkach trwałej anaerobiozy, a także silnego uwilgotnienia podłoża
- murszowa – tworzy się z torfu, w wyniku decesyjnego procesu murszotwórczego, który wpływa na zmniejszenie jego uwodnienia. Proces ten może odbyć się dwojako, poprzez sztuczne lub naturalne napowietrzenie oraz odwodnienie torfu
- gytiowa – powstaje ona z osadów organiczno-mineralnych oraz organicznych, które zalegają na osadach dennych.